fbpx
  • +48 12 307 02 66
  • biuro@jwrp.pl
  • ul. Podskale 18/19, 30-522 Kraków
14maj2014

Zakaz konkurencji – podatek dochodowy i składki ZUS

Na podjęcie decyzji o podpisaniu umowy o zakazie konkurencji, zarówno tej w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu, wpływ będą miały nie tylko prawne konsekwencje takiej umowy, czy zakres, w jakim zabezpiecza ona pracodawcę. Przede wszystkim liczyć się będzie realny koszt, jaki zakaz konkurencji niesie dla pracodawcy.

Kwestii tych właśnie kosztów nasza kancelaria radcowska poświęciła poniższy artykuł.

6050628508_58c4d72879_b

Zakaz konkurencji w prawie pracy – koszty

Na blogu naszej kancelarii znajdują się artykuły radców prawnych dotyczące istoty umów o zakazie konkurencji. Tutaj można znaleźć omówienie zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Jeśli jesteś zainteresowany  zakazem konkurencji po ustaniu umowy o pracę, zapraszamy do zapoznania się z tym tekstem. Dzisiaj chcemy określić charakter świadczeń, jakie wynikają lub mogą wynikać z tych umów. Postaramy się zwrócić uwagę na podatkowe konsekwencje umów o zakazie konkurencji oraz na konsekwencje wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych.

Jakie wynagrodzenie za zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawsze musi przewidywać odszkodowanie dla byłego pracownika za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej. Jak już wspomniano w jednym z poprzednich artykułów, brak określenia w takiej umowie wysokości wynagrodzenia przysługującego byłemu pracownikowi powoduje, że pracownikowi należne jest odszkodowanie w minimalnej wysokości określonej w kodeksie pracy.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku ewentualnej odpłatności przewidzianej w umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Strony mogą taką odpłatność przewidzieć w umowie. Niemniej jednak w żadnej mierze nie jest ona elementem koniecznym. Równie dobrze pracodawca może zobowiązać pracownika do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej nie ponosząc w związku z takim zobowiązaniem żadnych dodatkowych kosztów.

Odszkodowanie dla byłego pracownika za zakaz konkurencji

W zależności od treści umowy obowiązkowe odszkodowanie na rzecz byłego pracownika może być płatne miesięcznie lub wypłacane pracownikowi jednorazowo. Z punktu widzenia pracownika świadczenie otrzymywane przez niego na mocy umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest przychodem ze stosunku pracy.

Mimo przynależności do kategorii przychodów ze stosunku pracy, odszkodowanie nie podlega jednak składkom na ubezpieczenia społeczne. Zostało ono wyłączone z podstawy wymiaru składek na mocy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Odszkodowanie a podatek

Jeśli chodzi o podatkowe konsekwencje odszkodowania za zakaz konkurencji, rodzi ono obowiązek podatkowy po stronie pracownika. Co do zasady odszkodowania lub zadośćuczynienia są zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednakże ustawodawca wyłącza z tego zwolnienia odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów o zakazie konkurencji. Tak więc na byłym pracowniku ciąży obowiązek podatkowy w zakresie przychodu otrzymanego na gruncie umowy o zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Dla pracodawcy rodzi to natomiast standardowy obowiązek obliczenia i pobrania od odszkodowania wypłacanego byłemu pracownikowi zaliczki na podatek dochodowy.

W umowie o zakazie konkurencji dobrze jest nie tylko określić wysokość odszkodowania należnego dawnemu pracownikowi. Warto również doprecyzować, czy jest to kwota netto, czy brutto. W braku takiego postanowienia należy posłużyć się orzecznictwem. Utrwalił się już pogląd, że kwota odszkodowania ustalona przez strony za zakaz konkurencji ma charakter kwoty brutto i zawiera w sobie podatek dochodowy.

W praktyce może pojawić się również pytanie, kto powinien odprowadzić należny podatek dochodowy w przypadku gdy pracodawca przekazał pracownikowi odszkodowanie umowne w pełnej wysokości i nie odprowadził od niego zaliczki (zaliczek) na podatek dochodowy. Przyjąć tutaj należy interpretację korzystną dla pracodawcy, zgodnie z którą obowiązek zapłaty podatku ciąży na pracowniku. Podmiotem, który jest zobowiązany do zapłaty podatku od przychodu ze stosunku pracy jest zawsze pracownik. Pracodawca jedynie realizuje zobowiązanie podatkowe pracownika. Pracodawca ma prawny obowiązek obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek. Jednakże niewykonanie tego obowiązku nie powoduje powstania po stronie pracodawcy długu wobec Skarbu Państwa.

VAT czy nie VAT?

Zagadnienie powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej należałoby również przeanalizować pod kątem podatku od towarów i usług. Na gruncie ustawowej definicji pojęcia świadczenia usługi przyjęto, że w jego zakresie mieści się również odpłatne zobowiązanie do powstrzymywania się od dokonania określonej czynności. Pojawia się więc pytanie. Czy możliwe jest uznanie za świadczenie usługi odpłatnego zobowiązania się byłego pracownika do niepodejmowania działalności konkurencyjnej względem pracodawcy.

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 28 stycznia 2009 roku uznał, że czynność niepodejmowania działalności konkurencyjnej wyczerpuje definicję świadczenia usługi, a zatem podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Podobne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 29 stycznia 2008 roku.

Pracownik – podatnik

Trudno kwestionować zasadność tego rozstrzygnięcia. Nie można jednak zapominać, że o powstaniu obowiązku podatkowego w zakresie VAT decyduje łączne spełnienie dwóch przesłanek.  Przesłanką przedmiotową jest fakt istnienia towaru bądź usługi. Przesłanką podmiotową zaś fakt, że dostawa towaru lub świadczenie usługi dokonana jest przez podatnika. Odszkodowanie za świadczenie usługi polegającej na niewykonywaniu działalności konkurencyjnej podlegałoby więc podatkowi od towarów i usług. Warunkiem jest jednak, że na gruncie umów o zakazie konkurencji przewidzianych w kodeksie pracy można przyjąć, że pracownik/były pracownik ma status podatnika tego podatku.

Z ogólnej definicji podatnika wynika, że jest nim m.in. osoba fizyczna wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą. Jednocześnie jednak w art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług znajduje się wyłączenie z zakresu pojęcia samodzielnego wykonywania działalności gospodarczej czynności, z których przychód zaliczany jest do przychodu ze stosunku pracy. Obowiązkowe odszkodowanie za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy, czy odpłatność zastrzeżona w umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania umowy o pracę zgodnie zaliczane są przez teoretyków do kategorii przychodów ze stosunku pracy.

W związku z powyższym zdaniem prawników naszej kancelarii należy przyjąć, że nawet jeśli pracownik/były pracownik prowadzi lub zamierza rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, to umowę o zakazie konkurencji wykonuje jako pracownik lub były pracownik. Jego świadczenie polegające na powstrzymywaniu się od działalności gospodarczej nie jest samodzielnym prowadzeniem działalności gospodarczej. W konsekwencji pracownikowi/byłemu pracownikowi nie można przypisać statusu podatnika podatku od towarów i usług.

Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami / wspólnikami spółki

Inaczej byłoby w przypadku umowy o zakazie konkurencji zawartej na przykład pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, czy pomiędzy wspólnikami spółki osobowej, z których jeden postanawia wystąpić ze spółki i rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej na własną rękę. W takiej sytuacji zdaniem naszych prawników należy uznać stronę świadczącą usługę powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej za podatnika. W związku z tym usługa podlega podatkowi od towarów i usług ze stawką podatku 22%. Taka umowa o zakazie konkurencji nie jest już jednak umową z zakresu prawa pracy i podlega innemu reżimowi prawnemu.

Odpłatność na rzecz pracownika

Kwestia ewentualnej odpłatności zastrzeżonej na rzecz pracownika w czasie trwania umowy o pracę jest poruszana stosunkowo rzadko. Zresztą zdecydowana większość umów o zakazie konkurencji nie przewiduje takiego świadczenie. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego możliwe jest jednak zastrzeżenie odpłatności na rzecz pracownika. W takim przypadku odpłatność ta musi być świadczeniem odrębnym od wynagrodzenia o pracę. Jakkolwiek świadczenie z tytułu umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy nie jest składnikiem wynagrodzenia zasadniczego. Mieści się również w podatkowej definicji przychodu ze stosunku pracy, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie wyłącza z podstawy wymiaru składek tego świadczenia. Dlatego zdaniem naszej kancelarii należy przyjąć, że w przypadku przewidzenia w umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy odpłatności na rzecz pracownika, konieczne będzie odprowadzenie od niej składek na ubezpieczenia społeczne.W odniesieniu do kwestii podatkowych – świadczenie to podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.  Obowiązek podatkowy ciąży na pracowniku.

Aby uzyskać indywidualną poradę z zakresu prawa pracowniczego / zakazu konkurencji skontaktuj się z jednym z naszych prawników. Zapraszamy także do odwiedzenia naszej krakowskiek kancelarii.

Login to your Account