Wszystko o alimentach – cz. 2
Alimenty od męża, żony – alimenty od małżonka
Po krótkiej przerwie zapraszamy do zapoznania się z artykułem, który przygotował radca prawny z kancelarii w Krakowie, poświęconym obowiązkowi alimentacyjnemu względem współmałżonka. Kwestie związane z obowiązkiem łożenia na utrzymanie współmałżonka lub byłego współmałżonka budzą wiele emocji. W tym artykule staramy się w skrócie przybliżyć regulacje prawne w tym zakresie.
W czasie trwania małżeństwa
W czasie trwania małżeństwa małżonkowie z reguły w sposób intuicyjny układają swoje stosunki majątkowe. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawierają jednak regulację nakładającą na obu małżonków obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny założonej przez małżonków. Można więc uzyskać alimenty od męża lub żony jeszcze w czasie trwania małżeństwa.
Wypełnieniem tego obowiązku (w części lub w całości) mogą być osobiste starania o wychowanie dzieci, praca we wspólnym gospodarstwie domowym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie ustala żadnych proporcji, czy udziałów, w których małżonkowie winny przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Małżonkowie winni to czynić „według swoich sił oraz możliwości zarobkowych.” Obowiązek wskazany w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego trwa przez cały okres małżeństwa – aż do uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód.
Alimenty od męża, żony w czasie trwania małżeństwa – przesłanki
Dla istnienia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie ma znaczenia ani okoliczność, czy małżonkowie mają dzieci, ani – czy zawierali umowy majątkowe małżeńskie ograniczające lub wyłączające wspólność majątkową. Dopóki bowiem istnieje związek małżeński, obydwoje małżonkowie mają prawo, niezależnie od obowiązującego ich ustroju majątkowego, do równej stopy życiowej
Na koszty niezbędne do zaspokajania potrzeb rodziny składają się koszty prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, utrzymania i wychowania dzieci. Uwzględnia się z nich także koszty zaspokajania osobistych potrzeb małżonków (np. wydatki związane z rozwojem osobistym).
W przypadku gdy małżonkowie żyją razem, jednak jeden z małżonków nie wypełnia opisanego powyżej obowiązku, sąd może nakazać, żeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Ze stosownym wnioskiem do sądu może wystąpić drugi z małżonków.
Wniosek można zgłosić tylko w sytuacji gdy małżonkowie mieszkają razem. Natomiast zerwanie wspólnego pożycia, które nastąpiło po wydaniu przez sąd postanowienia zawierającego nakaz o przekazywaniu wynagrodzenia nie pociąga za sobą automatycznej utraty mocy wydanego nakazu. Jednakże sąd może nakaz ten stosownie do okoliczności zmienić albo uchylić. Robi to na wniosek tego z małżonków, przeciwko któremu nakaz został wydany.
Alimenty od męża lub żony w okresie separacji i przed orzeczeniem rozwodu
Zainicjowanie sprawy o rozwód lub separację nie wpływa na istnienie obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Ponieważ z reguły wszczęcie postępowania sądowego wiąże się z faktyczną separacją stron, między małżonkami lub w stosunku do dzieci powstaje zwykły obowiązek alimentacyjny. Przy czym zgodnie z przeważającą linią orzecznictwa przy ustalaniu istnienia obowiązku alimentacyjnego uwzględnia się również, czy małżonek jest winny separacji faktycznej.
Jeśli natomiast przed faktyczną separacją sąd wydał nakaz przekazywania wynagrodzenia (innych świadczeń) do rąk drugiego małżonka – możliwe jest wystąpienie do sądu o uchylenie tego nakazu lub zmianę jego zakresu.
Rozwiązanie małżeństwa a obowiązek alimentacyjny
W praktyce najwięcej emocji budzą sprawy, w których obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami trwa mimo orzeczenia rozwodu lub zostaje ustalony po rozwodzie. Sytuacja taka może mieć miejsce, chociaż nie jest ona zasadą.
Po pierwsze przepisy polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują obowiązek alimentacyjny w sytuacji, gdy współmałżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, a znajduje się w niedostatku. Oznacza to, że były małżonek, który popadł w niedostatek może żądać zapłaty alimentów w trzech sytuacjach. Pierwszej – kiedy rozwód został orzeczony z winy drugiego małżonka. Drugiej – kiedy nie orzekano o winie w wyroku rozwodowym. W końcu – także, kiedy rozwód nastąpił z winy obu stron.
Wysokość alimentów nakładanych na współmałżonka ma odpowiadać usprawiedliwionym potrzebom małżonka w niedostatku. Równocześnie ma odpowiadać także możliwościom zarobkowym i majątkowym małżonka zobowiązanego.
Po drugie w przypadku, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków, a rozwód pociąga za sobą pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może orzec obowiązek przyczyniania się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego nawet jeśli małżonek niewinny nie znajduje się w niedostatku.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego ustalonego po rozwodzie.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Poza tym zawsze można wystąpić do sądu z wnioskiem o zniesienie obowiązku alimentacyjnego, gdy doszło do zmiany okoliczności przemawiających za ustaleniem obowiązku alimentacyjnego, tj. zmianie uległa sytuacja życiowa uprawnionego lub też możliwości zarobkowe zobowiązanego.
Poza tym jeśli zasądzono alimenty od męża (lub żony), który nie został uznany za winnego rozwodowi – obowiązek wygasa automatycznie z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu.
Kancelaria Radców Prawnych w Krakowie – Krowodrzy
Jeśli interesuje Państwa temat alimentów dla dziecka – zapraszamy do przeczytania tego artykułu.
Nasi radcowie prawni posiadają bogate doświadczenie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego. Zachęcamy do kontaktu lub wizyty w naszej kancelarii w Krakowie.
